PENGENALAN
Sukan Olimpik 2012 baru sahaja
melabuhkan tirainya pada bulan lepas dan impak yang diberikan oleh sukan paling
berprestij di dunia ini sememangnya tidak boleh dipertikaikan dengan setiap
individu cuba untuk mengikut pencapaian idola masing-masing di peringkat yang
sedia ada. Acara larian turut memberikan kesan yang besar kepada individu di
seluruh dunia dengan mengambil contoh, kejayaan juara acara 100 meter olimpik,
Usain Bolt mempertahankan gelaran manusia terpantas di dunia yang dimilikinya.
Kejayaan Usain Bolt ini bukan hanya menjadi pendorong kepada remaja dan
atlet-atlet pelapis, tetapi turut memberi pengaruh yang kuat kepada kanak-kanak
yang turut mengikuti perkembangan sukan olimpik dan ingin menjadikan Usain Bolt
sebagai idola mereka.
"Participation
in track is a great way to encourage children and adolescents to remain
physically active" (Lara McKenzie,2012)
Berlari merupakan salah satu riadah
yang baik untuk meningkatkan tahap kecergasan dan kualiti kesihatan di kalangan
kanak-kanak namun kecederaan yang boleh menimpa semasa berlari merupakan igauan
ngeri buat kanak-kanak untuk jangka masa yang panjang. Satu kajian yang
dijalankan di Amerika Syarikat, sekitar 195,000 kanak-kanak berusia 8 hingga 10
tahun dimasukkan ke Unit Kecemasan kerana kecederaan ketika berlari daripada
tahun 1990 sehingga tahun 2008. Angka ini meningkat sebanyak 36% pada setiap
tahun sepanjang 18 tahun kajian ini dijalankan bermula pada tahun 1990 iaitu
sebanyak 7,702 orang kanak-kanak dan statistik ini meningkat kepada 10,496
orang kanak-kanak pada tahun 2008. Daripada sekitar 195,000 kecederaan yang
direkodkan, 52% adalah kecederaan terseliuh manakala untuk kecederaan yang
melibatkan patah tulang, ianya adalah sekitar 17% daripada kecederaan yang
dicatatkan sepanjang kajian ini dijalankan selama 18 tahun di Amerika Syarikat.
Kecederaan ketika berlari di
kalangan kanak-kanak mudah berlaku terutamanya apabila aspek-aspek keselamatan
tidak diberi keutamaan apabila berlari dan ini boleh mendatangkan potensi
kecederaan berulang pada masa hadapan. Kecederaan yang kebiasaannya berlaku
kepada kanak-kanak apabila mereka berlari adalah terseliuh, terkehel, terjatuh,
kekejangan otot dan kecederaan lain yang kebiasaannya berlaku apabila
kanak-kanak berlari. Statistik kecederaan ketika berlari yang semakin
membimbangkan di kalangan kanak-kanak pada setiap tahun memerlukan perhatian
yang lebih khusus daripada guru-guru dan ibu bapa terhadap kanak-kanak ketika
mereka berlari.
Kecederaan kanak-kanak ketika
berlari bukan hanya ketika kanak-kanak menjalankan aktiviti sewaktu
matapelajaran Pendidikan Jasmani di sekolah, tetapi ianya turut berlaku ketika
kanak-kanak beriadah bersama keluarga di waktu senggang seperti berjoging di
taman rekreasi dan sebagainya. kanak-kanak lebih mudah terdedah kepada
kecederaan ketika berlari apabila dipilih untuk mewakili sekolah dalam
kejohanan olahraga dan balapan. Ini adalah kerana, apabila kanak-kanak dipilih
sebagai atlet, mereka akan mengikuti latihan yang memerlukan mereka untuk
berlatih dengan intensiti yang lebih tinggi dan ini meningkatkan risiko
kecederaan kepada mereka (NSKC,2004).
Oleh itu, pencegahan dan rawatan
yang sesuai perlu diberi perhatian yang serius dalam menangani masalah
kecederaan daripada berulang dan memberi kesan yang lebih teruk daripada yang
disangkakan. Sesetengah kecederaan cenderung untuk berulang sekiranya perhatian
yang serius tidak diberikan terhadap kecederaan tersebut dan keadaan akan
menjadi lebih teruk sekiranya kecederaan tersebut melarat dan menjadi
kecederaan lain yang lebih sukar untuk dirawat. Di sinilah peranan guru dan ibu
bapa amat ditagih bagi memastikan kanak-kanak tidak mendapat kecederaan yang
boleh mendatangkan kesan buruk kepada kanak-kanak di bawah jagaan mereka.
Meskipun kes kecederaan ketika berlari oleh kanak-kanak masih berada di paras
yang terkawal, langkah pencegahan awal amat baik untuk mengelakkan risiko
kecederaan di masa hadapan.
OBJEKTIF
Objektif pertama
ialah meningkatkan kesedaran tentang pembelajaran kecederaan ketika berlari.
Sebelum ini, banyak orang menyangka bahawa kecederaan ketika berlari adalah
sesuatu yang tidak penting dan beranggapan bahawa berlari tidak akan
mendatangkan kecederaan yang serius. Semua permainan memerlukan atlet untuk
berlari dan kerana itulah, kesedaran bahawa risiko kecederaan ketika berlari
perlu disemai di kalangan atlet, jurulatih, guru sukan dan ibu bapa. Ini adalah
untuk mengelakkan kecederaan yang lebih serius setelah mendapat kecederaan
kecil ketika berlari serta membentung kecederaan daripada berulang. Kecederaan
ketika berlari boleh dibendung sekiranya langkah pencegahan diberi perhatian
yang lebih serius oleh semua individu seperti kanak-kanak, atlet, guru-guru dan
ibu bapa. Adalah penting untuk mengatasi masalah kecederaan ketika berlari
kerana ianya adalah tunjang kepada semua jenis permainan, aktiviti olahraga dan
aktiviti riadah di dunia.
Objektif
kedua ialah memahami dengan lebih lanjut aspek kecederaan yang biasa
dialami oleh kanak-kanak ketika berlari. Kanak-kanak semakin terdedah kepada
risiko kecederaan ketika berlari dan ini dibuktikan dengan statistik yang
semakin meningkat daripada tahun ke tahun. Oleh itu, untuk membendung masalah
kecederaan ketika berlari oleh kanak-kanak ini, langkah pencegahan yang efektif
perlu dilaksanakan dan ini sama sekali perlu dibantu oleh pemahaman berkenaan
dengan kecederaan yang seringkali berlaku kepada kanak-kanak ketika berlari.
Dengan memahami aspek kecederaan yang biasa dialami oleh kanak-kanak, langkah
pencegahan yang lebih efisin boleh dirangka dan digunapakai untuk mengelakkan
lebih banyak kes yang melibatkan kecederaan ketika berlari terutamanya di
kalangan kanak-kanak. Ini adalah kerana, apabila kanak-kanak sudah mengalami
kecederaan di usia yang muda, kemungkinan kecederaan tersebut berulang adalah
tinggi apabila meningkat usia remaja.
Objektif
ketiga ialah memahami 4 peringkat kecederaan ketika berlari. Dengan
memahami 4 peringkat kecederaan ini, kita mampu untuk mengetahui sejauh mana
kecederaan yang dialami dan apakah rawatan yang perlu dilakukan untuk
menyembuhkan kecederaan yang dialami. 4
peringkat kecederaan ini adalah ;
i.
Kecederaan yang menimbulkan rasa sakit
selepas beberapa jam menamatkan latihan.
ii.
Kecederaan yang menimbulkan rasa
ketidakselesaan.
iii.
Kecederaan yang menimbulkan rasa sakit dan
menjejaskan latihan.
iv.
Kecederaan yang kronik.
4
peringkat kecederaan ini bukan sahaja membantu menambah kefahaman kita terhadap
peringkat-peringkat kecederaan, tetapi turut membantu kita untuk mengetahui
sejauh mana kecederaan kanak-kanak yang berada di bawah pengawasan kita semasa
aktiviti P&P Pendidikan Jasmani di sekolah nanti.
KEKEJANGAN
OTOT
Kejang otot merupakan kecederaan
yang tergolong di dalam kategori kecederaan otot dan seringkali berlaku ke atas
kanak-kanak yang aktif dalam aktiviti berlari. Kecederaan ini merupakan
kecederaan ketika berlari yang paling banyak dialami oleh kanak-kanak di
Malaysia. Kecederaan ini seringkali dipandang ringan kerana ianya kerap
dijumpai dan kerap dialami namun fakta yang tidak diketahui ramai ialah, kecederaan
ini jika dipandang mudah dan tidak diambil langkah pencegahan yang sepatutnya,
ianya boleh mendorong kepada kecederaan yang lebih serius dan berlanjutan. Kejang
otot seringkali berlaku pada hamstring dan betis kanak-kanak. Hal ini mungkin
sekali terjadi kerana kanak-kanak tidak melakukan aktiviti regangan dan
kenduran yang secukupnya selepas melakukan aktiviti. Selain itu, faktor
kecergasan individu juga mempengaruhi kekerapan kecederaan ini berlaku dan
berulang. Kekejangan otot seringkali berlaku kepada kanak-kanak sewaktu sukan
tahunan sekolah ataupun semasa jogathon tahunan sekolah kerana kanak-kanak
seringkali akan berlari menggunakan semua tenaga yang dimiliki dan cenderung
untuk memaksa diri berlari semata-mata mahu mengejar hadiah yang disediakan dan
kerana mahu bersaing dengan rakan-rakan yang lain. Selain itu, kekejangan otot
turut berlaku semasa sesi P&P Pendidikan Jasmani kerana murid terlalu
teruja untuk melakukan aktiviti sehingga mengabaikan aktiviti regangan yang
sepatutnya menyediakan mereka untuk aktiviti seterusnya yang bakal dijalankan
di dalam kelas. Situasi-situasi seperti ini perlu diberi perhatian khusus
terutamanya oleh guru yang sentiasa berurusan dengan kanak-kanak dan murid
kerana pengurusan kecederaan berlari yang berkesan akan mendatangkan kesan yang
positif kepada murid-murid. Ilmu berkenaan langkah pencegahan dan rawatan yang
betul amat berguna untuk membantu guru menyampaikan ilmu yang betul berkaitan
kecederaan ketika berlari kepada murid-murid dan atlet-atlet di sekolah. Punca
dan simptom, penyebab, cara mengelakkan serta rawatan akan disentuh dengan
lebih lanjut di bahagian yang seterusnya.
PUNCA, SIMPTOM & PENYEBAB
Kejang otot ditakrifkan sebagai
pengecutan otot luar kawal secara mengejut dan menyakitkan. Meskipun kecederaan
ini dianggap hanya sebagai kecederaan otot yang tidak membahayakan daripada
segi perubatan, namun ianya merupakan penyumbang kepada lain-lain kecederaan
otot seperti Sindrom Geseran Jalur Iliotibial (JIT) dan Sindrom
Osgood-Schlatter. Kecenderungan untuk mengalami kekejangan otot juga berbeza
kepada setiap kanak-kanak kerana ianya bergantung kepada tahap kecergasan
setiap individu.
Antara sebab berlakunya kekejangan
otot ialah apabila tenaga yang digunakan untuk melakukan larian adalah lebih
banyak daripada biasa. Kanak-kanak seringkali berlari apabila melakukan sesuatu
seperti apabila mahu ke tandas atau ke kantin dan satu perkara yang tidak boleh
dinafikan adalah kanak-kanak suka berlari.
Namun,
keadaan ini akan berbeza apabila kanak-kanak mula melibatkan diri dengan acara
olahraga yang sebenar sebaik sahaja terpilih sebagai atlet. Kanak-kanak yang
pada permulaannya melibatkan diri dalam acara olahraga akan cenderung mengalami
kekejangan otot kerana faktor fizikal dan biologi badan yang belum bersedia
sepenuhnya untuk mengikuti latihan yang disediakan. Sebagai contoh, kanak-kanak
yang biasa berlari sebanyak 2 pusingan trek 400 meter biasanya akan mengalami
kekejangan otot apabila diminta berlari menghabiskan 5 pusingan trek 400 meter.
Sebab lain berlakunya kekejangan
otot adalah akibat perubahan kepekaan refleks. Dr. Martin Schwellnus, pakar
Perubatan Sukan Universiti Cape Town, telah memberikan beberapa bukti kukuh
bahawa kekejangan otot terhasil akibat perubahan kepekaan refleks yang berasal
daripada reseptor tegangan otot dan tendon. Refleks tegang songsang iaitu
refleks yang merencat pengecutan otot yang berlebihan menjadi tidak aktif
akibat sesi latihan yang lama dan ini akan mengakibatkan otot menjadi kejang
kerana refleks tegang songsang ini merupakan refleks pelindung.
CARA MENGELAKKAN, RAWATAN & PEMULIHAN
Jika berlakunya kekejangan otot di
kejohanan jogathon ataupun sukan tahunan sekolah, guru yang bertugas selalunya
akan membaringkan murid dan menolak kakinya ke atas untuk melegakan kekejangan
otot yang berlaku dan ini merupakan senario biasa yang kita dapat lihat di
sekolah. Terdapat juga situasi dimana pada setiap tahun, murid yang sama
mengalami kekejangan otot dan guru perlu merawat murid yang sama pada setiap
tahun. Walaupun kekejangan otot ini tidak merbahaya daripada segi perubatan
namun ianya tetap perlu diberikan perhatian bagi mengelakkan sebarang risiko
kecederaan berulang dan kecederaan yang lebih kronik menimpa kanak-kanak. Oleh
itu, beberapa langkah dicadangkan di sini bagi mengelakkan dan merawat
kekejangan otot ini terus berlaku di masa akan datang.
Pertama,
melakukan latihan yang lebih giat dan berterusan. Latihan yang giat dan
berterusan amat penting bagi memastikan tubuh murid atau atlet dapat
mengadaptasikan latihan yang dijalankan dan otot dapat menampung beban latihan
yang dilakukan apabila sudah terbiasa dengan keadaan yang demikian. Latihan
yang berterusan akan mengurangkan risiko kekejangan otot secara tiba-tiba
dengan turut membantu adaptasi tubuh badan terhadap latihan.
Kedua,
melakukan regangan yang mencukupi sebelum memulakan sesuatu aktiviti. Aktiviti
regangan yang mencukupi amat perlu sebelum melakukan apa-apa aktiviti kerana
ianya memberi persediaan kepada tubuh badan untuk melakukan aktiviti. Perkara
yang kebiasaannya berlaku terhadap kanak-kanak ialah mereka seringkali mengabaikan
aktiviti regangan kerana terlalu teruja untuk melakukan aktiviti. Oleh itu,
guru perlu menerangkan kebaikan aktiviti regangan sebelum melakukan aktiviti
kepada murid-murid. Antara kebaikan aktiviti regangan ialah ;
i. Mengurangkan risiko kecederaan.
ii. Mengurangkan rasa lenguh otot selepas
aktiviti.
iii. Meningkatkan kesediaan tubuh badan untuk
melakukan aktiviti.
Namun,
harus diingat bahawa teknik regangan yang salah juga akan membawa kepada risiko
murid mendapat kecederaan selepas melakukan aktiviti regangan. Oleh itu, adalah
menjadi tanggungjawab guru untuk memastikan bahawa mereka telah menguasai
teknik regangan yang betul sebelum mengarahkan murid untuk mengikut teknik
rengangan yang ditunjukkan.
Ketiga,
mengaplikasikan teori Schwellnus iaitu kekejangan otot dapat dielakkan
sekiranya aktiviti refleks regang songsang dikekalkan semasa melakukan latihan
yang panjang terutamanya. Ini dapat dilakukan dengan meregangkan tendon otot
yang terlibat secara kerap kerana latihan regangan ini mengaktifkan semula refleks
regang songsang. Oleh itu, guru hendaklah sentiasa memastikan bahawa sepanjang
latihan berlansung, murid-murid mempunyai masa untuk melakukan aktiviti
regangan kendiri bagi mengaktifkan semula refleks regang sonsang untuk
mengelakkan sebarang risiko kekejangan otot berlaku.
Keempat,
melakukan aktiviti kenduran yang bersesuaian. Aktiviti kenduran yang
bersesuaian yang dimaksudkan di sini sudah memadai dengan mengurangkan kadar
intensiti latihan berlari pada 15 minit yang terakhir sebelum tamat sesi latihan
ataupun matapelajaran. Aktiviti kenduran amat penting untuk memastikan
otot-otot yang bekerja dapat mengecut kembali ke keadaan asal dengan kadar yang
betuldan Ini secara tidak langsung akan mengelakkan risiko kecederaan sakit
otot lewat selepas melakukan latihan.
Kelima,
sekiranya berlaku kekejangan otot, guru hendaklah memastikan murid berhenti
daripada melakukan aktiviti dan meminimumkan pergerakan. Ini penting untuk
mengelakkan murid menanggung kesakitan yang melampau kerana kekejangan otot. Selepas
itu, guru boleh menyapukan ubat untuk mengurangkan kesakitan seperti
acetaminophen dan ibuprofen ke bahagian yang berlaku kekejangan otot. Ini
adalah bertujuan untuk mengurangkan ketegangan otot yang berlaku dan
mengembalikan keadaan otot seperti sediakala. Sedikit urutan ringan akan turut
membantu otot yang kejang untuk pulih seperti sediakala dan pada masa yang sama
turut mengurangkan kesakitan yang ditanggung oleh murid yang mengalami
kekejangan otot.
RUJUKAN
John Reid, Nicolas Nelson,
Kristin Roberts, Lara McKenzie. Track-Related
Injuries in Children and Adolescents Treated in US Emergency Departments From
1991 Through 2008. The Physician and Sportsmedicine, 2012; 40 (2): 56
Journal Physician and
Sportsmedicine, Research Institute at Nationwide Children's Hospital, United
States Of America
